ต้นไม้ชื่อน่าเอ็นดู "หมาน้อย" ... เป็นพืชสมุนไพรที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ ที่มีการใช้กันมาอย่างต่อเนื่องในหมู่หมอยาพื้นบ้านในแถบอเมริกาใต้และอเมริกาเหนือนานนับพันปีจนถึงปัจจุบันและเป็นที่น่าแปลกใจว่าแม้อยู่กันคนละทวีปกับบ้านเรา แต่ก็มีการใช้ในสรรพคุณที่เหมือนๆ กันเป็นส่วนใหญ่
หมาน้อย หรือ เครือหมาน้อย ของคนอีสาน มีชื่อเรียกแตกต่างกันออกไปตามท้องถิ่นนั้นๆ เช่น กรุงเขมา (นครศรีธรรมราช) วุ้นหมาน้อย ขงเขมา พระพาย (ภาคกลาง) ก้นปิด (ภาคใต้) เปล้าเลือด (แม่ฮ่องสอน) สีพัน (เพชรบุรี) อะกามินเยาะ (นราธิวาส) เป็นต้น มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Cissampelos pareira Linn. Var. hirsutus (Buch.ex.DC.) Ferman อยู่ในวงศ์ MENISPERMACEAE. จัดเป็นไม้ป่าชนิดหนึ่ง ที่มีลักษณะเป็นเถาเลื้อยขึ้นตามป่าเต็งรัง หรือที่รกร้างว่างเปล่าในชนบทต่างๆ กระจายทั่วไปแทบทุกภูมิภาคของประเทศไทย
 |
 |
ลักษณะ ใบเดี่ยวรูปหัวใจ หน้าใบและหลังใบมีขนนุ่มขึ้นปกคลุมทั่วไป ใบแก่สีเขียวเข้ม ดอกเพศผู้และเพศเมียแยกต้นกัน ดอกเพศผู้จะออกเป็นกระจุกที่ง่ามใบ กลีบดอก 4 กลีบ โคนติดกันเป็นรูปถ้วย เกสรผู้มัดเดี่ยว อับเรณูติดกันเป็นรูปจาน ดอกเพศเมียออกเป็นช่อที่ง่ามใบ ใบประดับรูปกลมหรือรูปไต ซ้อนเหลื่อมกันแน่นไม่ร่วง ปลายเป็นติ่งหนาม มีขน กลีบเลี้ยง 1 กลีบ รูปขอบขนานแกมรูปไข่ กลีบดอก 1 กลีบ ออกตรงข้ามกัับกลีบเลี้ยงและสั้นกว่า ผลค่อนข้างกลม สีแดง มีขน มีเมล็ดเดียว ขนาดเล็ก แข็ง รูปโค้ง หรือเป็นรูปเกือกม้า ผิวขรุขระขยายพันธุ์ด้วยเมล็ดหรือแยกหน่อ หรือลำต้นใต้ดิน เป็นไม้อายุยืน หากมีการบำรุงรักษาที่ดี อาจมีอายุมากกว่า 10 ปี
พืชชนิดนี้มีลักษณะพิเศษกว่าพืชชนิดอื่นคือ เมื่อนำใบมาโขลกให้ละเอียดแล้ว นำไปขยำกับน้ำเปล่าในอัตราส่วนที่เหมาะสม จะได้น้ำสีเขียวเข้ม (ลักษณะคล้ายน้ำคั้นใบย่านาง) นำมากรองเอาเศษใบออกให้เหลือแต่น้ำข้นๆ น้ำคั้นที่ได้ เมื่อทิ้งไว้สักระยะก็จะจับตัวกันเป็นก้อนคล้ายวุ้น ซึ่งอาจเป็นพืชชนิดเดียวที่มีคุณลักษณะพิเศษเช่นนี้
 |
 |
 |
 |
ชาวอีสานนิยมนำมาทำลาบ นอกจากนี้ยังมีสรรพคุณทางยาด้วย รากมีรสหอมเย็น ใช้แก้ไข้ ดีซ่าน เป็นยาอายุวัฒนะ แก้กระเพาะปัสสาวะอักเสบ แก้ลม โลหิตกำเดา แก้อาการบวมน้ำ ใบ ใช้ทาแก้โรคผิวหนัง หิด
วิธีนำมาปรุงเป็นอาหารจะใช้ใบมาตำหรือขยำกับน้ำ ทิ้งไว้ซักพัก น้ำนั้นก็จะปรับตัวกลายเป็นวุ้น และนอกจากจะเป็นอาหารแล้ว ยังใช้ในทางสมุนไพร คือเอาใบมาใช้ทาแก้โรคผิวหนัง ส่วนรากสามารถแก้โรคดีซ่าน แก้โรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ ใช้เป็นยาอายุวัฒนะ... และอีกอันหนึ่งที่แพทย์แผนไทยไม่ค่อยจะเผยแพร่ให้ใครๆรู้คือ... รากหมาน้อยมีสรรพคุณบำรุงอวัยวะเพศให้แข็งแรง...!!!
เนื่องจากใบหมาน้อยเป็นสมุนไพรที่มีรสเย็น ระคายเคืองน้อย และมีสารเพคตินสูง (ใบหมาน้อย 10 กิโลกรัม สามารถสกัดสารเพคตินผงได้ถึง 3 กิโลกรัม) ซึ่งจะช่วยสร้างมอยส์เจอไรเซอร์ความชุ่มชื้น และ ลดผื่นคันให้กับผิวหน้า
 |
 |
 |
ส่วนสรรพคุณทางยาอื่นๆ ที่น่าจะมีในพืชชนิดนี้ได้มีสถาบันการศึกษาหลายแห่ง เช่น มหาวิทยาลัยขอนแก่น และมหาวิทยาลัยมหาสารคาม ได้ศึกษาค้นคว้าวิจัยและเก็บรวบรวมพันธุ์ไว้ เพื่อให้สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้อย่างเต็มศักยภาพ และเพื่ออนุรักษ์ไว้ให้ชนรุ่นหลังได้รู้จัก เนื่องจากในปัจจุบันหมาน้อยในธรรมชาติเหลือน้อยเต็มที สาเหตุเนื่องมาจากการหักร้างถางพง การตัดไม้ทำลายป่า และการที่ชาวบ้านมีการขุดต้นพันธุ์จากป่ามาปลูกตามบ้านมากยิ่งขึ้นนั่นเอง
 |
 |
----------------------------
Photo by Ang Gate
Facebook Page: ครัวเต็มอิ่ม Krua TEM IM